Nieuwe Statenzijl - ruimtereizen begint hier
De fietstocht van Winschoten naar Nieuwe Statenzijl, in het noordoostelijke puntje van Groningen, is niet per se pittoresk. Tenminste, niet in de traditionele betekenis van het woord. Er zijn andere dingen. Het is haast een spirituele ervaring om hier in je eentje door het land te fietsen. Want of je nou alleen bent of met zijn tweeën, fietsen doe je uiteindelijk altijd alleen. Tijdens de tocht word je dan vanzelf geconfronteerd met het overschot aan ruimte waar je doorheen moet. Sterker: die ruimte valt over je heen.
Dat gevoel van absolute nietigheid overkomt je als je afstapt en even stilstaat. We hebben geluk dat het niet of nauwelijks waait op de dag dat we naar de Dollard fietsen. Als we afstappen en in een veld gaan staan, valt de stilte over ons heen. Die stilte heeft iets machtigs en overweldigends; het heeft aanwezigheid. Dat komt ook omdat je zo ontzettend ver kan kijken en tegelijkertijd beseft dat vrijwel niets of niemand zich in de ruimte verroert, tenminste, zo lijkt het. Heel veel uitzicht met heel veel stilte, dat leidt tot een vervreemdende buitendewereldsensatie.
Eenmaal aangekomen bij Nieuwe Statenzijl zien we de Kiekkaaste staan: een vogelkijkhuisje middenin de kwelder. Om het huisje heen een zee van riet dat haast lijkt te zweven boven het grijze water van de Dollard.
Bokum - de kwelder lonkt
Kloosterburen, waar de kustlijn ooit vlak langs liep, is ons beginpunt. Mooi dorp, Kloosterburen; alles opgetrokken in dezelfde kleur rode baksteen. We passeren de boerderijen nieuw en oud Bokum van de familie Meijer. Op het erf liggen stapels stenen en allerlei variaties aan bulten. Boeren zijn bultenmakers. Niet alleen op het erf, ook op betonnen platjes langs het veld zien we bulten. We treffen aarde en een berg krieltjes rondom een elektriciteitshuisje. Bulten. We kijken ernaar als voorbereiding op die grote bult, die bult der bulten: de dijk.
We steken de slaperdijk door bij Bokum. Het land erachter heeft iets liefelijks, een zweem van lichtgroen zweeft over de zeeklei. Het glooit een beetje. Bij de zeedijk aangekomen beklimmen we het strakke biljartlaken van gras. Het gras gaat naadloos over in het asfalt. Dit is ingenieurskunst pur sang. De wind is inmiddels toegenomen en wij kijken verlangend naar de kwelder.
We trotseren een veehek en betreden het buitendijkse gebied. De kwelder is het tegenovergestelde van de dijk. Het is diffuus en onzeker land. Kleine met riet begroeide eilandjes lijken te zweven op het water. Er komt een verlangen bij ons op om hier te blijven. Maar het landschap is meedogenloos. Als je er naartoe loopt, zak je weg; als je hier blijft dan word je opgenomen en word je echt een met de natuur. We voelen onze spieren. Het zuigende slik, dat ons in onbalans brengt, heeft ons een lesje nederigheid geleerd. Dit land is misschien onvast en onzeker. Maar het is uniek en iedere Nederlander moet erheen om te snappen wat het betekent om tussen land en water te leven.
Hier kun je ook naar de dijk
Je kunt in Groningen op meer plekken naar de dijk. Sommige zijn bekend, naar andere moet je even zoeken. Daar tref je prachtige uitzichten over de kwelders en de enige overgebleven echte natuur van Nederland: de Waddenzee.
Noordkaap - Het meest noordelijke puntje van het Nederlandse vasteland, dat is Noordkaap. Kunstwerk ‘De Hemelpoort’ markeert de plek. Vanaf hier heb je vrij uitzicht over het water en de oneindige hemel boven het Wad. Noordkaap ligt ongeveer tien kilometer ten noorden van Uithuizermeeden. Vanaf het dorp staan er bordjes. Volg de route met de auto, de fiets of te voet.
Termunterzijl - In Termunterzijl eet je vis, tenminste, dat doen veel mensen. En het liefst zo ongecompliceerd mogelijk. Bij visrestaurant Landman bijvoorbeeld, of Vispaleis Westerhuis. Op de dijk waai je uit met uitzicht op de Eems. Vergeet ook de prachtige sluis de Boog van Ziel niet. Fietsen in de omgeving is een aanrader. En de auto parkeer je zo ongeveer op de dijk.
Punt van Reide - Deze smalle landtong is het restant van het ooit zo welvarende Reiderland. Nu heeft de natuur hier vrij spel. Onderweg kom je langs de Fiemel Batterie: een restant van de Duitse Atlantikwall uit de Tweede Wereldoorlog. De Punt van Reide ligt ten oosten van Termunten. Met de auto kom je niet op de Punt. Wandelend en fietsend wel.
Nieuwstad - Geen stad te bekennen bij Nieuwstad, maar wel een dubbele dijk: een hoge aan de kant van de zee en een lagere landinwaarts. Hier komen veiligheid, natuur, landbouw en recreatie samen. Op de dijk heb je zicht op vogelbroedeiland Stern. Nieuwstad ligt boven Bierum. Je kunt er komen met de fiets, de auto of gewoon wandelend.
Lauwersoog - In de haven van Lauwersoog vertrekt de boot naar Schiermonnikoog. Maar er is heel veel meer te doen. Op en rond de dijk vind je kunst: van een enorm visnet en een uitkijkpost tot een trap in de dijk. Een visje eten kan hier uitstekend, met uitzicht op het wad. Wandelen, fietsen: het kan er allemaal. En met de auto kom je hier misschien wel het aller makkelijkst van alle bestemmingen aan de dijk.
Pieterburen - Vanuit de wadloophoofdstad van Nederland en het dorp van het welbekende zeehondencentrum kun je natuurlijk makkelijk naar het wad. Tussen Pieterburen en de dijk ligt een mooi fietspad. Ook met de auto kom je er wel. Al is het natuurlijk mooier om ook hier gewoon te gaan wandelen of fietsen. Omhoog bij Pieterburen en weer terug via Westernieland bijvoorbeeld.
