Op de e-bike door de Groninger geschiedenis

Bij mooi weer ligt het Noorderplantsoen vol met recreërende stadjers en studenten. Zouden zij weten dat hier vroeger pittig oorlog werd gevoerd? De hoeken in de oevers verklappen de geschiedenis. In de 17de eeuw werden hier de verdedigingswallen van de stad gebouwd en stadsgrachten gegraven. Tegenwoordig is het plantsoen vooral een plek om samen te komen en van de zon te genieten.  

Je laat de stad achter je en fietst even in het midden van nergens. Gelegen in het oudste cultuurlandschap van Europa, Het Reitdiepgebied, staat een eenzaam keuterboerderijtje, boerderij Harssensbosch. Eeuwen geleden was hier het gehucht Harssens met een kerk, kerkhof en zelfs een borg. Deze werd in de 18de eeuw afgebroken, maar het borgterrein is nog goed te herkennen in het landschap. 

Een pad met knotwilgen verbindt Klein-Wetsinge met Groot-Wetsinge. Je ogen bedriegen je niet: Klein-Wetsinge is inderdaad groter dan Groot-Wetsinge. ‘Groot’ staat namelijk voor ‘hoog’ en Groot-Wetsinge ligt op een wierde, een door mensen gemaakte woonheuvel. De kerk van Klein-Wetsinge (1840) is een ideale plek voor een pauze met een hapje en drankje. Neem ook zeker de trap omhoog. Vanuit de cabine boven de gewelven heb je een fantastisch uitzicht over de omliggende landerijen.

Via de brug over het Reitdiep rijd je wierdendorp Garnwerd binnen. Voormalig veerhuis Bij Hammingh is een rijksmonument met een rijke geschiedenis, gebouwd door de grootvader van Egbert Hammingh in 1876. Het pand dat nog steeds de sfeer van toen heeft, is gevestigd op de dijk met prachtig uitzicht over het Reitdiepdal, Korenmolen de Meeuw en de brug van Garnwerd. Bovendien wordt hier heerlijk gekookt met mooie producten uit de regio. Met kennis en liefde bereid.

Klim omhoog bij de historische sluis voor een schitterend uitzicht. De eerste sluizen in Aduarderzijl werden al vroeg gebouwd: rond 1400. De sluis, toen nog gemaakt van hout, zorgde ervoor dat het overtollige water uit het gebied rondom de stad Groningen terechtkwam in het Reitdiep, dat tot de negentiende eeuw in open verbinding stond met de zee, waardoor het water zo weg kon stromen. Tijdens de Sint-Maartensvloed in 1686 is deze sluis geheel weggeslagen. Tegenwoordig zijn in Aduard twee sluizen te vinden: de westelijke Aduarderzijlen (1706) en een oostelijke spuisluis uit 1867.

In de tijd van de jonkers stond de provincie Groningen vol met borgen. Ook de Allersmaborg stamt uit de middeleeuwen. De dikke muren van dit oude steenhuis bestaan uit grote bakstenen. Deze werden veel voor de bouw van kloosters en kerken gebruikt en werden vaak door monniken gebakken. In de boomgaaard van de Allersmaborg staan oude Groningse fruitrassen.

De eerste dijken zijn pas zo’n 1.000 jaar oud. De Groningers hadden geen zin om op deze uitvinding te wachten. Ze bouwden wierden, oftewel: brede heuvels waarop ze hoog en droog konden wonen. Ezinge is een van de beroemdste wierdendorpen. Dat komt door de opgravingen die hier begin 20ste eeuw zijn gedaan. Een deel van deze vondsten vind je in Museum Wierdenland. Ben je benieuwd naar het verhaal van het kerkhof in Ezinge? Luister dan ook naar De Provincie podcast over de begraafplaats. 

De winkels liggen tegenwoordig vol met speltbrood. Maar spelt was lange tijd een ‘vergeten’ graansoort. In koren- en pelmolen Joeswert (1855) is de graansoort echter nooit in de vergetelheid geraakt. De molen wordt nog steeds gebruikt om spelt te malen. Met het speltmeel worden typisch Groningse producten als speltkoek en speltbier gemaakt. Neem ook een kijkje in de molenwinkel, waar je naast de huisgemalen biologische tarwe, spelt en rogge ook nog veel andere meelsoorten kunt kopen.

In de stad verklappen de oude pakhuizen langs het diep de bedrijvigheid van vroeger. Schepen voeren hier af en aan en je hoorde de hele dag ratelende wielen en getrappel van paardenhoeven. Het oudste havenkwartier van de stad stond lange tijd in directe verbinding met de zee. Rustig wachten tot het water de goede hoogte had? Daar hadden de ondernemende Groningers geen tijd voor. Ze bouwden een hoge kade, de Hoge der A, voor laden en lossen tijdens vloed. Aan de andere kant van het diep kwam een lage kade voor tijdens eb, de Lage der A. Meer weten over de Groningse scheepvaart? Vlakbij, in de veertiende-eeuwse panden in de Brugstraat, zit het Noordelijk Scheepvaartmuseum.