Route 27: De Dijken Ter Apel

Overal rond Ter Apel vindt u geschiedenis. Het klooster met de bijbehorende kloosterboerderijen, de Leidijken, het voormalig spoortracé, de bunkers (kazematten) en niet te vergeten de oude bossen. Tijdens deze wandeling maakt u kennis met deze geschiedenis, waarvan hierna enkele aspecten worden belicht.

 De Leidijk. De Leidijk (uit de 17e eeuw) hield in vroegere tijden het water vast van het hoogveenmoeras, maakte het gebied daardoor ontoegankelijk voor de vijand en had dus als verdedigingslinie een militair strategische functie (Redoute Barnflair = kleine veldschans). Eerder beschermde ze het gebied tegen overstroming van de Eems (Duitsland).  Tijdens uw wandeling loopt u over gedeelten van de Leidijk, waarbij u zich moet voorstellen dat hier vroeger soldaten wacht liepen om te voorkomen dat de Leidijk werd doorgestoken (zie de routebeschrijving bij punt 3, 4 en 5). De toenmalige gemeente Vlagtwedde en Landschapsbeheer Groningen hebben de Redoute Barnflair (omgeving huis de Batterij, bij punt 3) gerestaureerd.

 De Tweede Wereldoorlog. Op enkele plaatsen langs route 27 vindt u bunkers (ook wel kazematten genoemd) als overblijfselen van de Tweede Wereldoorlog (zie routebeschrijving bij punt 2 en 11). Ook staat vlak bij de grens met Duitsland (naast het tankstation) een gedenknaald ter herdenking aan de gevallenen 1940-1956 (zie de routebeschrijving bij punt 2).

Tijdens de Tweede Wereldoorlog is vlak bij de ingang van het Middelbroekbos een kamp opgezet van de N.A.D (Nederlandse Arbeidsdienst). Het doel was om hier jongemannen op te voeden in de sfeer van het nationaalsocialisme. De jongemannen moesten onder meer dijken aanleggen rond de vloeivelden van de nabij gelegen aardappelmeelfabriek. Eind 1944 is het kamp weer afgebroken en er is niets meer van terug te vinden. De locatie waar het kamp heeft gestaan ligt naast het parkeerterrein waar deze wandeling start.

 Aardappelmeelindustrie. Ter Apel begon pas te groeien nadat het Stadskanaal in 1856 tot daar was doorgetrokken. De turfwinning en de aardappelmeelindustrie brachten nieuwe bebouwing van herenhuizen, arbeiderswoningen en boerderijen van het Oldambster type, in linten langs het kanaal.

 De aardappelmeelindustrie is inmiddels weer uit Ter Apel verdwenen, onder achterlating van een complex voormalige vloeivelden (nu particulier terrein, aan de zuidoostkant van Ter Apel), dat zich heeft ontwikkeld tot een waar vogelparadijs (zie routebeschrijving bij punt 4 en 12).

 Voormalige spoorlijn tussen Ter Apel en de rijksgrens. Er is momenteel veel te doen over de aanleg van nieuwe treinverbindingen vanuit de Randstad naar het noorden en van daaruit naar Duitsland. Begin 1900 was men ook al visionair ingesteld, wat uiteindelijk leidde tot de aanleg van een spoorlijn tussen Ter Apel en de rijksgrens door de Groningsch-Drentsche Spoorwegmaatschappij Stadskanaal-Ter Apel– Rijksgrens (STAR). Gedacht werd dat Duitsland de spoorlijn zou doortrekken naar Haren (Emsland), maar door de crisis is dat niet gebeurd. Het baanvak Ter Apel–rijksgrens werd daarom op 15 mei 1926 (2 jaren na de opening in 1924) alweer gesloten en is daarmee een van de kortst gebruikte spoorlijnen van Nederland. Tijdens uw wandeling loopt u meerdere keren over dit oude spoortracé (zie routebeschrijving bij punt 1, 2, 9, 10 en 12).

Bij de grens met Duitsland zijn nog restanten te zien van de oude spoorbrug over het Haren- Rütenbrock-Kanaal. Deze brug is tijdens de bevrijding in 1945 vernield en nooit meer hersteld (zie routebeschrijving bij punt 2). Het stationsgebouw dat vlak bij de grens werd gebouwd is afgebrand in 1984. Op de plek hiervan staat nu een Chinees restaurant. Het douanegebouw naast het station staat er nog wel. Na het station liep het spoor nog 300 meter door, exact tot de rijksgrens.

 De Lourdesgrot. Ter Apel heeft van oudsher deels een katholieke enclave. Behalve een RK-kerk is er in Ter Apel ook een “heuse” Lourdesgrot te vinden en wel in buurtschap Laudermarke. De Lourdesgrot begon in 1935 als een Mariabeeldje in een houten nis. Na de oorlog raakte het in verval. Enkele boeren uit Laudermarke bouwden (uit dankbaarheid dat de jongens van Laudermarke gevrijwaard gebleven van de arbeidsdienst in Duitsland) vervolgens de Lourdesgrot, die in 1958 werd ingewijd en in 2023 grondig gerestaureerd. Tijdens uw wandeling passeert u deze Lourdesgrot (zie routebeschrijving bij punt 6).

 De Ter Apeler bossen. Rond Ter Apel bevinden zich enkele oude bossen waardoor deze wandelroute (deels) loopt. Het Roelagerbos is een van de oudste bossen in Ter Apel. Er zou al sprake van bos zijn geweest  rond het jaar 800. De eerste vermeldingen vindt men echter pas op topografische kaarten uit de 16e eeuw. De enorme verscheidenheid aan bomen, struiken en bodembedekkers is inherent aan de ouderdom van het bos (zie routebeschrijving bij punt 7).

Het Tempelbos is een van de kleinere bossen van Ter Apel. Tempel is een Oudhollands woord en betekent zoiets als spits toelopend stuk grond en heeft dus niets te maken met een tempel of bidkapel die hier (volgens sommigen) vroeger zou hebben gestaan. Dit bos wordt al genoemd in het begin van de 17e eeuw (zie routebeschrijving bij punt 9).

De naam Vosse(n)berg komt al voor op topografische kaarten uit 1739 en is met zijn 13,5 meter boven AP een van de hoogst gelegen gebieden in de provincie Groningen. Vroeger zaten in dit gebied veel vossen. Hun holen hadden niets te vrezen van hoge waterstanden (zie routebeschrijving bij punt 10). Het Middelbroekbos was vroeger een ruig en moerassig gebied. Pas na 1870 is de stad Groningen begonnen dit gebied te bewerken, ontginnen en met bos te beplanten (zie de routebeschrijving bij punt 4). In 1916 heeft men in een gedeelte van dit gebied vloeivelden aangelegd ten behoeve van de toen in bedrijf zijnde aardappelmeelfabriek. Inmiddels is dit terrein een prachtig natuurgebied geworden.

’t Schot (vroeger ossenschot genoemd) is een gehucht in een gelijknamig stuk bos dat valt onder Ter Apel. De oorsprong hangt samen met de stichting van het klooster in de 15e eeuw. De naam verwijst naar een schot, dat is een stal of schuur. De monniken van het klooster lieten hier hun vee grazen. Het huidige zandpad dat door ’t Schot loopt was vroeger de enige verbindingsweg (heirweg) tussen het Klooster Ter Apel en het Duitse bisdom Münster. Men moest tot 1883 bij gebruik van deze weg, tol betalen. Tijdens uw wandeling loopt u over een gedeelte van de oude heirweg (zie routebeschrijving bij punt 13).

Op- of aanmerking op de route? Laat het weten via het contactformulier

Dit is een route van de Stichting Wandelen in Westerwolde.