Amsterdamse School
Expressionistische architectuur met Groningse twist
In Groningen kan je ineens oog in oog staan met een sierlijk pand van rood baksteen vol details. Deze panden werden in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw gebouwd in de Amsterdamse Schoolstijl. Maar dan op z’n Gronings. Net even anders. Minder uitbundig en met het ambacht van werken met baksteen op de voorgrond. Als je erop let, kom je de karakteristieke gebouwen overal tegen.
Steen in stad
We gaan een stukje terug in de tijd. Zo’n honderd jaar. Groningen werkt als een magneet voor arbeiders uit het ommeland. En deze hebben natuurlijk een dak boven hun hoofd nodig. Rond die tijd komt ook de Amsterdamse School op: een nieuwe, kenmerkende en karakteristieke bouwstijl. Robuust. Met versieringen in de gevels, gevuld met laddervensters en soms bekroond met torentjes.
Laat Groningen nou toentertijd bekend staan om haar talrijke steenbakkerijen. Niet zo verwonderlijk dus dat veel Groningse architecten zich in hun element voelden bij de Amsterdamse School. Hele woonwijken verrezen in speels rood baksteen. Maar ook verspreid door het centrum staan sierlijke panden met oog voor details.
“ Van wit en rond naar geel en hoekig ”
De Amsterdamse School is vandaag de dag overal om je heen. Een van de hoogtepunten kom je tegen als je vanaf het hoofdstation en via de Ubbo Emmiusstraat verder de stad in loopt. Je kijkt al snel omhoog tegen een hoge wand van donkerbruin baksteen. Om de hoek word je gegrepen door gekleurde gevels. Binnen vergaap je je aan het glas in lood. Het rood en geel van de kozijnen is kenmerkend voor de Amsterdamse School in Groningen. Evenals het hoekige karakter. Net even anders dan de randstedelijke variant, waar wit en rond vaak de boventoon voert. Dit desbetreffende ontwerp komt van de hand van de vroegere stadsarchitect Siebe Jan Bouma, ook wel 'Siep' genoemd. Hij was invloedrijk, eigenzinnig en vooruitstrevend. Niet zo gek dat de stad vol staat met zijn ontwerpen.
Als je door het centrum trekt, kom je vaak zonder dat je het weet langs zijn creaties. Zo ontwierp hij veel van de knusse brugwachtershuisjes. Maar soms ook de brug zelf, bijvoorbeeld de Boteringebrug. En als je het niet langer kan ophouden en je bezoekt een openbaar toilet of urinior, is de kans groot dat je omringd wordt door de stenen van Siep. Bijvoorbeeld aan het Hoge der A en op de Grote Markt.
Maar ook buiten het stadscentrum kom je ogen tekort. De opvallende reling van het Herewegviaduct is ook van Siep, in samenwerking met kunstenaar Willem Valk. Een stukje verderop staat de kenmerkende Rabenhauptschool, waar het wit zicht mengt met het geel. Amsterdams met een Groninger twist.
“ Omringd door de stenen van Siep ”
Schoolvoorbeeld van schoonheid
Gaan we de woonwijken in, dan zien we de gekleurde gevels op veel plekken terug. Neem nou de Oosterparkwijk, volgens velen dé volksbuurt van Groningen. De wijk is tevens het schoolvoorbeeld voor de Amsterdamse School. Beginnend bij de Gerbrand Bakkerstraat. Met opvallende huizen met blauw en oranje kozijnen en dieprode deuren. Maar ook het Oude Politiebureau springt in het oog. Liggend op de hoek van de Zaagmuldersweg en gehuld in een kakofonie van kleuren. Vandaag de dag plof je neer op het terras voor een hapje en een drankje. Als je uitgegeten bent, loop je verder naar het zogeheten 'Blauwe Dorp'. Een buurt met boerderijwoningen, pal in een woonwijk. Voor veel bezoekers maar ook voor inwoners van Groningen een verborgen parel. En als afsluiter loop je via het Pioenpark naar de, jawel, Siebe Jan Boumaschool. Vernoemd als eerbetoon en het doet nu dienst als buurtcentrum.
Kerken van Egbert Reitsma
Ook architect Egbert Reitsma ontwierp woningen en andere gebouwen in de Amsterdamse Schoolstijl. Echt beroemd werd hij echter door zijn kerken. De mogelijkheden van baksteen bleken zo goed bij de Groningse beleving van het geloof te passen, dat hij werd gevraagd om tientallen kerken te ontwerpen. Je ziet het als je voor de Goede Herderkerk in Bedum of de gereformeerde kerk van Appingedam staat. Statig, groots, maar ook sober en een beetje streng. Hier luister je met ontzag naar de woorden van de dominee.
Nooit uitgeleerd
Zogezegd staat de stad vol met ontwerpen van de Amsterdamse School. Teveel om hier op te noemen: je raakt letterlijk niet uitgekeken. Er valt nog zoveel meer te ontdekken. Niet alleen in de stad, maar ook in de provincie. Kijk met andere ogen en je zult ervan versteld staan hoeveel panden eigenschappen vertonen van deze karakteristieke stijl. Leestip: Pronkjuwelen van baksteen en Stadjerspaleizen. Hierin word je aan de hand meegenomen langs de mooiste ontwerpen en ontdek je alles over de geschiedenis ervan. Beide boeken zijn gewoon te koop in de Groningen Store in het Forum.
